Η επίσημη αντίδραση της Ρωσίας στη Γαλλική τραγωδία ήταν κάτι λίγο παραπάνω από διπλωματική ορθότητα. Ο Πρόεδρος Vladimir Putin εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προς τον François Hollande σε μια επίσημη δήλωσή του και στη συνέχεια συνομίλησε με το Γάλλο πρόεδρο στο τηλέφωνο... Ο Ρωσικός λαός, όμως, δεν έχει δει ή ακούσει τον ηγέτη του να εκφράζει τη συμπάθειά του, είτε για εκείνους που σκοτώθηκαν, είτε για τους Γάλλους. Η κρατική τηλεόραση έδειξε μια φωτογραφία του Putin, την οποία ακολούθησε μια φωτογραφία του εκπροσώπου Τύπου του, ο οποίος ενημέρωσε τους τηλεθεατές για την αντίδραση του Putin σε ένα voice-over. Στον Ρώσο Υπουργό Εξωτερικών Sergey Lavrov είχε ανατεθεί να συμμετάσχει στην πορεία ενότητας που διεξήχθη στις 11 Ιανουαρίου στο Παρίσι. Πράγματι, μετά από ένα έτος που σημαδεύτηκε από την αντιπαράθεσή του με τη Δύση, η εμφάνιση του Putin στο πλευρό των Δυτικών ομολόγων του, όταν αυτοί εξέφραζαν επισήμως την ενότητά τους θα αποτελούσε κάτι το περίεργο, ακόμη και ντροπιαστικό.
Την ημέρα της πορείας που, μόνο στο Παρίσι, συγκέντρωσε πάνω από ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους, η Ρωσική κρατική τηλεόραση φαινομενικά ήταν αξιοπρεπής και μιλούσε με σεβασμό. Αλλά το ρεπορτάζ που είχε ως θέμα του την πορεία ήταν η μόνη περίπτωση κατά την οποία ήταν εμφανής αυτή η ασυνήθιστη αυτοσυγκράτηση. Οι συμμετέχοντες σε ένα κρατικό τηλεοπτικό talk show που προβλήθηκε το ίδιο εκείνο βράδυ τόνισαν την ηθική υπεροχή της Ρωσίας και επέκριναν την Ευρώπη για την ύβρη της, την ηθική της παρακμή, καθώς και για τις ελαττωματικές της πολιτικές.
Η επίσημη συλλυπητήρια δήλωση του Putin και η ετοιμότητα που εξέφρασε πως διαθέτει για να συνεργαστεί σε διεθνές επίπεδο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας δεν ήταν αρκετές για να αλλάξουν τα αντι-Δυτικά συναισθήματα που έχουν εμβαθυνθεί ριζικά από μια εκστρατεία επιθετικής αντι-Δυτικής τηλεοπτικής προπαγάνδας που έχει διαρκέσει πάνω από δύο χρόνια.
Πίσω στο 2001, ο Putin ήταν ο πρώτος που εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ George W. Bush μετά την τραγωδία της 9/11, αλλά σε αυτές τις πρώτες ημέρες είχε επίσης δηλώσει: «Η Ρωσία είναι, χωρίς αμφιβολία, μια Ευρωπαϊκή χώρα, επειδή είναι μια χώρα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού». Σήμερα, η κριτική του σχετικά με τη φριχτή επίθεση στο Παρίσι, αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις επικρίσεις του προς την Ευρώπη για την ανηθικότητα και την παρακμή της και, ειδικότερα, για την πολιτική της ανοχής της, την οποία έχει αποκαλέσει «στειρωμένη και άγονη», καθώς και από το γεγονός πως έχει απεικονίσει τη Δύση ως τον αιώνιο αντίπαλο της Ρωσίας.
Το να αποδίδουν την ευθύνη για την τραγωδία στην υπερβολική ανεκτικότητα της Ευρώπης ή στην εμμονή της με την ελευθερία του Τύπου είναι μάλλον κάτι κοινό στη Ρωσία, αν και, μέχρι σήμερα, δεν έχουν δημοσιευθεί τα αποτελέσματα κάποιας σχετικής με αυτό έρευνας. Αλλά δεν λείπουν οι λιγότερο μέτριες δηλώσεις. Ο δημοφιλής συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής Eduard Limonov αναφέρεται στο έργο του Charlie Hebdo ως «ηθική ατιμία» και δικαιολόγησε την επίθεση ως πράξη «εκδίκησης για τις προσβολές που υπέστησαν από το αλαζονικό και επιθετικό περιοδικό». Η Komsomolskaya Pravda, η Ρωσική εφημερίδα που έχει τη μεγαλύτερη καθημερινή κυκλοφορία, χαρακτήρισε την εκστρατεία «Je suis Charlie» ως «γενική υστερία» και σημείωσε επιδοκιμαστικά ότι «υπάρχουν άνθρωποι στο Παρίσι που είναι έτοιμοι να αντιταχθούν [σε αυτήν]. Η πρώτη που είπε κάτι τέτοιο ήταν η διάσημη πολιτικός Jean-Marie Le Pen».
Φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι στη Ρωσία που συμμερίζονται τις αξίες της ελευθερίας του Τύπου και εκφράζουν τη συμπάθειά τους προς τα θύματα (Ο Lev Gudkov, ο επικεφαλής του Ρωσικού πρακτορείου δημοσκοπήσεων Levada-Center, μου είπε ότι αναμένει πως το ποσοστό των Ρώσων που θα επιδείξουν συμπόνια δε θα ξεπερνά το 15%-18%). Κάποιοι έφεραν λουλούδια στη Γαλλική πρεσβεία και μπορούν να βρεθούν επίσης αρκετές συμπονετικές και στοχαστικές αναρτήσεις στο Facebook. Ωστόσο, ενώ η συμπόνια μπορεί να είναι ανεκτή στα κοινωνικά δίκτυα, δεν είναι αποδεκτή στους δημόσιους χώρους: οι δύο άνδρες που προσήλθαν στην κεντρική πλατεία της Μόσχας φορώντας ταμπέλες του Je suis Charlie ετέθησαν αμέσως υπό κράτηση (αν και αφέθησαν σύντομα ελεύθεροι) από την αστυνομία, η οποία έχει μακράν ακολουθήσει μια πολιτική μηδενικής ανοχής προς τις μη εγκεκριμένες διαδηλώσεις που περιέχουν ένα φιλελεύθερο μήνυμα.
Στο γενικότερο κλίμα της μισαλλοδοξίας προς τους φιλελεύθερους και φιλοδυτικούς, έχουν προκύψει μερικά πραγματικά απειλητικά μηνύματα. Ο Ramzan Kadyrov, ο ηγέτης της κυρίως μουσουλμανικής περιοχής της Τσετσενίας στο Βόρειο Καύκασο της Ρωσίας, απείλησε ανοιχτά τον Mikhail Khodorkovsky, ο οποίος είχε ζητήσει από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να αναπαράγουν τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ. Ο Khodorkovsky, πρώην μεγιστάνας, ο οποίος πέρασε δέκα χρόνια στη φυλακή μετά από διαμάχη του με τους ισχυρότερους άνδρες της Ρωσίας, ζει σήμερα στην Ελβετία. Ο Kadyrov ανακήρυξε τον Khodorkovsky «προσωπικό εχθρό» του. Επίσης, επιτέθηκε στον Aleksey Venediktov, τον αρχισυντάκτη του φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού Echo Moskvy, όταν αυτός ζήτησε τη γνώμη των ακροατών του για το αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θα πρέπει να δημοσιεύσουν τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ ως απάντηση στις δολοφονίες στο Charlie Hebdo.
«Οι Ρώσοι Μουσουλμάνοι έχουν δει από καιρό πως ο Venediktov έχει μετατρέψει τον Echo Moskvy σε ένα αντι-Ισλαμικό φερέφωνο», έγραψε ο Kadyrov. «Οι Ρώσοι Μουσουλμάνοι που νοιάζονται για την τύχη της πατρίδας τους», προειδοποίησε, «δεν θα ανεχτούν για πάντα τις υπερβολές του Venediktov και των συνεργατών του». Οι απειλές του Kadyrov αποτελούν έναν πολύ σοβαρό λόγο ανησυχίας: στην Τσετσενία έχουν δολοφονηθεί πολλοί εξέχοντες δημοσιογράφοι και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, όλα αυτά τα χρόνια, οι πολιτικοί αντίπαλοι του Kadyrov έχουν δολοφονηθεί ο ένας μετά τον άλλον σε διάφορα μέρη του κόσμου. Το Κρεμλίνο φαίνεται να εξαρτάται από τον Kadyrov για να κρατήσει την περιοχή του, η οποία κάποτε ήταν κέντρο τρομοκρατικής δραστηριότητας, υπό έλεγχο. Έτσι, ο Kadyrov μπορεί να ξεφύγει με απειλές ή και χειρότερα.
Σε ένα άλλο ανησυχητικό επεισόδιο, μια ομάδα επιθετικών συντηρητικών Χριστιανών με επικεφαλής τον Dmitry Enteo έστησε μπλόκα στη Γαλλική πρεσβεία στη Μόσχα κρατώντας ένα πλακάτ που κατηγορούσε τη Γαλλική κυβέρνηση για την τραγωδία, επειδή «απέτυχε να υπερασπιστεί τα συναισθήματα των πιστών». «Δεν εγκρίνουμε τον Ισλαμισμό», έγραψε ο Enteo σε μια ανάρτησή του σε κοινωνικό δίκτυο, «αλλά δηλώνουμε ότι οι πραγματικοί τρομοκράτες είναι οι συντάκτες αυτών των γελοιογραφιών». Στον Enteo και στην ομάδα του επετράπη να διεξάγουν τη διαδήλωσή τους ανεμπόδιστα. Ο επιθετικός συντηρητισμός, είτε από Μουσουλμάνους, είτε από Χριστιανούς Ορθοδόξους, είναι σύμφωνος με την αντι-φιλελεύθερη και αντι-Δυτική στάση του Κρεμλίνου. Ενώ δείχνει μηδενική ανοχή απέναντι στον φιλελεύθερο αστικό ακτιβισμό, η Ρωσική κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια στον προπηλακισμό, ακόμα και στις βίαιες ενέργειες που διαπράττονται από «ιδεολογικούς συμμάχους». Η εν λόγω ανεκτικότητα, ειδικά σε μια εποχή ταχέως αναπτυσσόμενων οικονομικών προβλημάτων, είναι πιθανό να ενθαρρύνει τις δυνάμεις που προβαίνουν σε βιαιοπραγίες, μέχρις ενός σημείου όπου το Κρεμλίνο μπορεί να διαπιστώσει ότι πλέον αδυνατεί να τις κρατήσει υπό τον έλεγχό του.
Την ημέρα της πορείας που, μόνο στο Παρίσι, συγκέντρωσε πάνω από ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους, η Ρωσική κρατική τηλεόραση φαινομενικά ήταν αξιοπρεπής και μιλούσε με σεβασμό. Αλλά το ρεπορτάζ που είχε ως θέμα του την πορεία ήταν η μόνη περίπτωση κατά την οποία ήταν εμφανής αυτή η ασυνήθιστη αυτοσυγκράτηση. Οι συμμετέχοντες σε ένα κρατικό τηλεοπτικό talk show που προβλήθηκε το ίδιο εκείνο βράδυ τόνισαν την ηθική υπεροχή της Ρωσίας και επέκριναν την Ευρώπη για την ύβρη της, την ηθική της παρακμή, καθώς και για τις ελαττωματικές της πολιτικές.
Η επίσημη συλλυπητήρια δήλωση του Putin και η ετοιμότητα που εξέφρασε πως διαθέτει για να συνεργαστεί σε διεθνές επίπεδο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας δεν ήταν αρκετές για να αλλάξουν τα αντι-Δυτικά συναισθήματα που έχουν εμβαθυνθεί ριζικά από μια εκστρατεία επιθετικής αντι-Δυτικής τηλεοπτικής προπαγάνδας που έχει διαρκέσει πάνω από δύο χρόνια.
Πίσω στο 2001, ο Putin ήταν ο πρώτος που εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ George W. Bush μετά την τραγωδία της 9/11, αλλά σε αυτές τις πρώτες ημέρες είχε επίσης δηλώσει: «Η Ρωσία είναι, χωρίς αμφιβολία, μια Ευρωπαϊκή χώρα, επειδή είναι μια χώρα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού». Σήμερα, η κριτική του σχετικά με τη φριχτή επίθεση στο Παρίσι, αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις επικρίσεις του προς την Ευρώπη για την ανηθικότητα και την παρακμή της και, ειδικότερα, για την πολιτική της ανοχής της, την οποία έχει αποκαλέσει «στειρωμένη και άγονη», καθώς και από το γεγονός πως έχει απεικονίσει τη Δύση ως τον αιώνιο αντίπαλο της Ρωσίας.
Το να αποδίδουν την ευθύνη για την τραγωδία στην υπερβολική ανεκτικότητα της Ευρώπης ή στην εμμονή της με την ελευθερία του Τύπου είναι μάλλον κάτι κοινό στη Ρωσία, αν και, μέχρι σήμερα, δεν έχουν δημοσιευθεί τα αποτελέσματα κάποιας σχετικής με αυτό έρευνας. Αλλά δεν λείπουν οι λιγότερο μέτριες δηλώσεις. Ο δημοφιλής συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής Eduard Limonov αναφέρεται στο έργο του Charlie Hebdo ως «ηθική ατιμία» και δικαιολόγησε την επίθεση ως πράξη «εκδίκησης για τις προσβολές που υπέστησαν από το αλαζονικό και επιθετικό περιοδικό». Η Komsomolskaya Pravda, η Ρωσική εφημερίδα που έχει τη μεγαλύτερη καθημερινή κυκλοφορία, χαρακτήρισε την εκστρατεία «Je suis Charlie» ως «γενική υστερία» και σημείωσε επιδοκιμαστικά ότι «υπάρχουν άνθρωποι στο Παρίσι που είναι έτοιμοι να αντιταχθούν [σε αυτήν]. Η πρώτη που είπε κάτι τέτοιο ήταν η διάσημη πολιτικός Jean-Marie Le Pen».
Φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι στη Ρωσία που συμμερίζονται τις αξίες της ελευθερίας του Τύπου και εκφράζουν τη συμπάθειά τους προς τα θύματα (Ο Lev Gudkov, ο επικεφαλής του Ρωσικού πρακτορείου δημοσκοπήσεων Levada-Center, μου είπε ότι αναμένει πως το ποσοστό των Ρώσων που θα επιδείξουν συμπόνια δε θα ξεπερνά το 15%-18%). Κάποιοι έφεραν λουλούδια στη Γαλλική πρεσβεία και μπορούν να βρεθούν επίσης αρκετές συμπονετικές και στοχαστικές αναρτήσεις στο Facebook. Ωστόσο, ενώ η συμπόνια μπορεί να είναι ανεκτή στα κοινωνικά δίκτυα, δεν είναι αποδεκτή στους δημόσιους χώρους: οι δύο άνδρες που προσήλθαν στην κεντρική πλατεία της Μόσχας φορώντας ταμπέλες του Je suis Charlie ετέθησαν αμέσως υπό κράτηση (αν και αφέθησαν σύντομα ελεύθεροι) από την αστυνομία, η οποία έχει μακράν ακολουθήσει μια πολιτική μηδενικής ανοχής προς τις μη εγκεκριμένες διαδηλώσεις που περιέχουν ένα φιλελεύθερο μήνυμα.
Στο γενικότερο κλίμα της μισαλλοδοξίας προς τους φιλελεύθερους και φιλοδυτικούς, έχουν προκύψει μερικά πραγματικά απειλητικά μηνύματα. Ο Ramzan Kadyrov, ο ηγέτης της κυρίως μουσουλμανικής περιοχής της Τσετσενίας στο Βόρειο Καύκασο της Ρωσίας, απείλησε ανοιχτά τον Mikhail Khodorkovsky, ο οποίος είχε ζητήσει από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να αναπαράγουν τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ. Ο Khodorkovsky, πρώην μεγιστάνας, ο οποίος πέρασε δέκα χρόνια στη φυλακή μετά από διαμάχη του με τους ισχυρότερους άνδρες της Ρωσίας, ζει σήμερα στην Ελβετία. Ο Kadyrov ανακήρυξε τον Khodorkovsky «προσωπικό εχθρό» του. Επίσης, επιτέθηκε στον Aleksey Venediktov, τον αρχισυντάκτη του φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού Echo Moskvy, όταν αυτός ζήτησε τη γνώμη των ακροατών του για το αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θα πρέπει να δημοσιεύσουν τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ ως απάντηση στις δολοφονίες στο Charlie Hebdo.
«Οι Ρώσοι Μουσουλμάνοι έχουν δει από καιρό πως ο Venediktov έχει μετατρέψει τον Echo Moskvy σε ένα αντι-Ισλαμικό φερέφωνο», έγραψε ο Kadyrov. «Οι Ρώσοι Μουσουλμάνοι που νοιάζονται για την τύχη της πατρίδας τους», προειδοποίησε, «δεν θα ανεχτούν για πάντα τις υπερβολές του Venediktov και των συνεργατών του». Οι απειλές του Kadyrov αποτελούν έναν πολύ σοβαρό λόγο ανησυχίας: στην Τσετσενία έχουν δολοφονηθεί πολλοί εξέχοντες δημοσιογράφοι και ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, όλα αυτά τα χρόνια, οι πολιτικοί αντίπαλοι του Kadyrov έχουν δολοφονηθεί ο ένας μετά τον άλλον σε διάφορα μέρη του κόσμου. Το Κρεμλίνο φαίνεται να εξαρτάται από τον Kadyrov για να κρατήσει την περιοχή του, η οποία κάποτε ήταν κέντρο τρομοκρατικής δραστηριότητας, υπό έλεγχο. Έτσι, ο Kadyrov μπορεί να ξεφύγει με απειλές ή και χειρότερα.
Σε ένα άλλο ανησυχητικό επεισόδιο, μια ομάδα επιθετικών συντηρητικών Χριστιανών με επικεφαλής τον Dmitry Enteo έστησε μπλόκα στη Γαλλική πρεσβεία στη Μόσχα κρατώντας ένα πλακάτ που κατηγορούσε τη Γαλλική κυβέρνηση για την τραγωδία, επειδή «απέτυχε να υπερασπιστεί τα συναισθήματα των πιστών». «Δεν εγκρίνουμε τον Ισλαμισμό», έγραψε ο Enteo σε μια ανάρτησή του σε κοινωνικό δίκτυο, «αλλά δηλώνουμε ότι οι πραγματικοί τρομοκράτες είναι οι συντάκτες αυτών των γελοιογραφιών». Στον Enteo και στην ομάδα του επετράπη να διεξάγουν τη διαδήλωσή τους ανεμπόδιστα. Ο επιθετικός συντηρητισμός, είτε από Μουσουλμάνους, είτε από Χριστιανούς Ορθοδόξους, είναι σύμφωνος με την αντι-φιλελεύθερη και αντι-Δυτική στάση του Κρεμλίνου. Ενώ δείχνει μηδενική ανοχή απέναντι στον φιλελεύθερο αστικό ακτιβισμό, η Ρωσική κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια στον προπηλακισμό, ακόμα και στις βίαιες ενέργειες που διαπράττονται από «ιδεολογικούς συμμάχους». Η εν λόγω ανεκτικότητα, ειδικά σε μια εποχή ταχέως αναπτυσσόμενων οικονομικών προβλημάτων, είναι πιθανό να ενθαρρύνει τις δυνάμεις που προβαίνουν σε βιαιοπραγίες, μέχρις ενός σημείου όπου το Κρεμλίνο μπορεί να διαπιστώσει ότι πλέον αδυνατεί να τις κρατήσει υπό τον έλεγχό του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου