Αρώματα και αλλεργίες το καλοκαίρι

Εάν συνηθίζετε να επιλέγετε για την προσωπική σας φροντίδα ειδικά προϊόντα για ευαίσθητα δέρματα, θα έχετε προσέξει ότι συχνά αναγράφεται στην συσκευασία ( “χωρίς αρώματα”, “fragrance free” κ.α.).

Ο λόγος είναι απλός:
τα αρώματα είναι από τις ουσίες που πιο συχνά ευαισθητοποιούν το δέρμα κατά την επαφή (Εικόνα 1) και σε επόμενη(ες) έκθεση(εις) προκαλείται κνησμώδης δερματίτιδα, η λεγόμενη δερματίτις εξ επαφής ή δερματίτιδα από επαφή. Πρόκειται για επιβραδυνόμενου τύπου αντίδραση υπερευαισθησίας του δέρματος στο άρωμα, η οποία όπως υποδηλώνει και ο μηχανισμός πρόκλησης (επιβραδυνόμενος) δεν συμβαίνει άμεσα αλλά ώρες έως ημέρες μετά την έκθεση στον αιτιολογικό παράγοντα. Το γεγονός αυτό συχνά δυσχεραίνει την συσχέτιση του αποτελέσματος δηλ. της προκληθείσας βλάβης (δερματίτιδας) και του αιτίου (αρώματος).

Επομένως, είναι δυνατόν ακόμη και τα ευχάριστα αρώματα να αιφνιδιάσουν δυσάρεστα το χρήστη τους, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, που οι υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες, ο ιδρώτας, η σκόνη κ.α., σε συνδυασμό με την καλώς νοούμενη φιλαρέσκειά μας αυξάνουν την συχνότητα ατομικής φροντίδας και άρα την χρήση αρωματικών προϊόντων. Επί πλέον, την εποχή αυτή η αναπόφευκτη υπερθέρμανση του δέρματος οδηγεί σε διεύρυνση των πόρων του και έτσι διευκολύνεται η απορρόφηση αλλεργιογόνων ουσιών, που περιέχονται σε οτιδήποτε έρχεται σε επαφή με το δέρμα (ρούχα, καλλυντικά ή θεραπευτικά σκευάσματα κ.λ.π.,.).

 
Εικόνα 1. Αλλεργική δερματίτις εξ επαφής από ψεκασμό αρώματος πίσω από το αυτί

Πρέπει, τέλος, να τονιστεί ότι αρωματικές ουσίες υπάρχουν όχι μόνο στα “αρώματα” (Colognes και Perfumes), αλλά σε όλα σχεδόν τα είδη ατομικής φροντίδας (από μοσχοσάπουνα και σαμπουάν έως καλλυντικές κρέμες για την φροντίδα των ματιών και άλλων ευαίσθητων σημείων του δέρματος (πλην αυτών, φυσικά, που αναγράφουν ότι δεν τις περιέχουν και δεν έχουν αρωματική οσμή).

Για καθαρά προληπτικούς λόγους θα ήταν σκόπιμο άτομα, που έχουν ήδη εμφανίσει αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής σε κάποια ουσία (π.χ. στο νικέλιο των ψεύτικων κοσμημάτων), να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και φειδωλοί στην χρήση αρωματικών καλλυντικών ή ειδών προσωπικής φροντίδας[1], ιδιαίτερα το καλοκαίρι, ώστε να μη ευαισθητοποιηθούν και σε δεύτερο αλλεργιογόνο (το άρωμα). Επί πλέον, πρέπει να αποφεύγουν την εφαρμογή αρωματικών ουσιών σε σημεία του σώματος που υπερθερμαίνονται (π.χ. μασχάλες), ώστε να περιορίσουν την ποσότητα απορρόφησης και την πιθανότητα ευαισθητοποίησης.

Για τους ασθενείς, που έχουν ήδη εκδηλώσει πρόβλημα, μια επίσκεψη στον ειδικό αλλεργιολόγο για επιβεβαίωση (με ειδικές επιδερμικές δοκιμασίες, Patch tests, Εικόνα 2.) της υπεύθυνης ευαισθητοποιού ουσίας δεν είναι πολυτέλεια, αφού υπάρχει και η πιθανότητα να μη ευθύνεται για την αλλεργία η αρωματική ουσία, αυτή καθ’εαυτή, αλλά κάποιο έκδοχο του αρωματισμένου προϊόντος ή κάτι άλλο που δεν έχει υποπέσει στην προσοχή του πάσχοντος.


Εικόνα 2. Θετική επιδερμική δοκιμασία σε μίγμα αρωμάτων

Τέλος, μια 2η ομάδα αλλεργικών ασθενών που ενοχλείται από τα αρώματα και μάλιστα “εξ αποστάσεως” είναι οι ασθενείς που πάσχουν από αναπνευστική αλλεργία, δηλ. αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα.

Συχνά τα άτομα αυτά παραπονούνται ότι οι “έντονες μυρωδιές”, ευχάριστες και μη (από απορρυπαντικά έως ακριβές κολόνιες και το άρωμα της λεμονιάς και άλλων εύοσμων λουλουδιών) τους “προκαλούν αλλεργία”, αφού επιδεινώνουν άμεσα την κατάστασή τους.

Στην περίπτωση αυτή δεν πρόκειται για πραγματική αλλεργική αντίδραση στο συγκεκριμένο άρωμα ή τη γύρη των εύοσμων λουλουδιών[2]. Απλά το άρωμα, ως πτητική ουσία, φθάνει με την αναπνοή στο βλεννογόνο ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού (δηλ. μύτης και βρόγχων) και εκεί δρα ερεθιστικά, όπως και άλλοι ερεθιστικοί παράγοντες (π.χ. ο καπνός του τσιγάρου ή άλλης προέλευσης, η σκόνη των δρόμων ή της Αφρικής, οι απότομες αλλαγές θερμοκρασίας, οι αναθυμιάσεις των αυτοκινήτων ή από το λιβάνι στην εκκλησία κ.α.).

Εξυπακούεται ότι η δράση των ερεθιστικών παραγόντων είναι πιο έντονη στις περιπτώσεις που η βασική νόσος (ρινίτις ή/και άσθμα) και η συνοδός αλλεργική φλεγμονή δεν έχουν ελεγχθεί ικανοποιητικά. Βασικό μήνυμα για ασθενείς, ιδιαίτερα ασθματικούς, που παρατηρούν αυτού του τύπου ενοχλήσεις είναι η αυστηρή τήρηση της θεραπευτικής αγωγής, που έχει προταθεί από τον θεράποντα ιατρό∙ στην περίπτωση που πράγματι την εφαρμόζουν θα ήταν λογικό να επισκεφθούν τον ιατρό τους για επανεκτίμηση και τυχόν αναπροσαρμογή του θεραπευτικού σχήματος.


[1] Στην αγορά υπάρχουν προϊόντα ατομικής φροντίδας και υγιεινής ελεύθερα αρωμάτων.


[2] Τα εύοσμα και όμορφα άνθη δεν ανήκουν στα φυτά που προκαλούν αναπνευστικές αλλεργίες, αφού η γύρη τους δεν μεταφέρεται στον ατμοσφαιρικό αέρα, ώστε να φθάσει στο αναπνευστικό μας σύστημα.




boro