Το 2006, ο Δρ Τζέφρι Γκόρντον και οι συνεργάτες του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις, δημοσίευσε ένα άρθρο στο περιοδικό Nature που αποδείκνυε ότι τα αδύνατα ποντίκια και τα παχύσαρκα ποντίκια έχουν διαφορετικούς πληθυσμούς βακτηρίων του εντέρου. Επιπλέον, αποδείχθηκε ότι μάλλον ένα συγκεκριμένο είδος βακτηρίων προκαλούσε παχυσαρκία. Όταν οι επιστήμονες απομόνωσαν από παχουλά ποντίκια ένα στέλεχος βακτηρίων Firmicutes και στη συνέχεια το έβαλαν στο πεπτικό σύστημα λεπτών ποντικιών που δεν είχαν βακτήρια και είχαν μεγαλώσει σε αποστειρωμένο περιβάλλον, τα αδύνατα ποντίκια πάχυναν μόλις σε 10 έως 14 μέρες. Τα ποντίκια δεν είναι τα μόνα είδη που φιλοξενούν τα βακτήρια Firmicutes. Υπάρχουν επίσης στο πεπτικό σύστημα των ανθρώπων. Και ακριβώς όπως στα ποντίκια, όσοι από εμάς συνυπάρχουμε με αυτά τα βακτήρια ως μέρος του οικοσυστήματος του εντέρου μας, είναι πιο πιθανό να παχαίνουμε περισσότερο.
Η υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να μην είναι ο θεμελιώδης λόγος για τον οποίο κάποιος είναι υπέρβαρος. Όσο μεγαλύτερο βάρος φέρει ένα άτομο, τόσο λιγότερη λεπτίνη (ορμόνη του κορεσμού) εκκρίνει και τόσο περισσότερο πεινάει. Είναι σαν να έχει σπάσει ο διακόπτης off. Αλλά τι γίνεται αν η υπερκατανάλωση τροφής είναι ένα σύμπτωμα και όχι η κύρια αιτία της παχυσαρκίας που προκαλείται από κάτι άλλο;
Δεν συμβαίνει αυτό σε κάθε περίπτωση, επειδή η παχυσαρκία είναι μια περίπλοκη κατάσταση. Αλλά πιθανότατα τα βακτήρια του εντέρου να φέρουν επανάσταση στον τρόπο που σκεφτόμαστε για το βάρος. Το ερώτημα είναι, μπορούμε αλλάζοντας τη σύνθεση της αποικίας των βακτηρίων του εντέρου να χάσουμε βάρος; Φυσικά, σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να απαντήσουν οι ερευνητές και οι φαρμακοβιομηχανίες.
Τα βακτήρια Firmicutes
Αυτά τα βακτήρια Firmicutes, τα οποία ο Δρ Gordon και οι συνεργάτες του μελέτησαν διεξοδικά, είναι ειδικά στην εξαγωγή θερμίδων από τα τρόφιμα. Είναι χρήσιμα να υπάρχουν σε περιόδους λιμού, όταν χρειάζεται να γεμίσει το στομάχι με ίνες όπως φύλλα, βλαστούς ή ακόμα και φλοιούς. Τα Firmicutes διαθέτουν ένα σπάνιο μεταβολικό ταλέντο που τους επιτρέπει να αφομοιώνουν τα σύνθετα σάκχαρα που περιέχονται στην ινώδη βλάστηση, διασπώντας τα σε μικρά, εύπεπτα συστατικά. Η συνάδερφος του Δρ Γκόρντον, Βανέσα Ριντόουρα, πραγματοποίησε μία μελέτη-ορόσημο, σχετικά με τα βακτήρια του εντέρου που βρίσκονταν σε πανομοιότυπα ζεύγη δίδυμων γυναικών, όπου η μία ήταν λεπτή και η άλλη είχε αρκετό λίπος. Οι μελέτες διδύμων είναι δημοφιλείς γιατί ελέγχεται η γενετική επίδραση στο μεταβολισμό.
Όταν τα βακτήρια του εντέρου από μία αδύνατη δίδυμη μεταφέρονταν σε ποντίκια που βρίσκονταν σε αποστειρωμένο περιβάλλον, τα ποντίκια παρέμεναν λεπτά. Αλλά όταν τα ποντίκια λάμβαναν βακτήρια από την παχύσαρκη δίδυμη, αποκτούσαν περισσότερο λίπος. Χρειάστηκαν μόλις πέντε εβδομάδες ώστε τα τρωκτικά να αυξήσουν το βάρος τους κατά 15-17%, σε σχέση με τα αντίστοιχα μη μολυσμένα πειραματόζωα που δεν είχαν λάβει τα βακτήρια αυτά.
Ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στον τομέα της διατροφής και των μικροβίων του εντέρου είναι ο Δρ Πατρίς Κάνι, καθηγητής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβέν, στο Βέλγιο. Στο εργαστήριό του παρακολουθεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των βακτηρίων του εντέρου, του μεταβολισμού και της παχυσαρκίας. Μια πρόσφατη αναφορά του BBC για την έρευνά του, έδειξε ότι όταν σε παχύσαρκα ποντίκια (που τρέφονταν με τροφές υψηλές σε λιπαρά) δόθηκαν πρεβιοτικά (ένα θρεπτικό συστατικό ινών που αρέσει σε ορισμένα στελέχη βακτηρίων), αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των βακτηρίων Akkermansia muciniphila που μειώνουν τη βλεννίνη, έναν βλεννοπολυσακχαρίτη (γλυκοπρωτεΐνη) που αποτελεί το κύριο συστατικό της βλέννης. Ως αποτέλεσμα, τα τρωκτικά έχαναν σχεδόν το μισό σωματικό τους λίπος χωρίς καμία αλλαγή στη διατροφή τους. Επίσης, εξαφανίστηκε η αντίστασή τους στην ινσουλίνη.
Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής, είπε κάποτε ότι όλες οι ασθένειες ξεκινούν στο έντερο. Είναι εκπληκτικό γιατί όπως φαίνεται, είχε απόλυτο δίκιο. Όταν τα ποντίκια τρέφονται με μία δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά για να γίνουν παχύσαρκα, αναπτύσσουν το σύνδρομο διαρροής του εντέρου. Κανονικά οι συνενώσεις μεταξύ των κυττάρων που σχηματίζουν την πεπτική οδό είναι στεγανές για να εμποδίσουν βακτηριακές τοξίνες και κομμάτια των μη επεξεργασμένων τροφών ή κοπράνων να εισέρθουν στο σώμα. Αν οι συνενώσεις αυτές χαλαρώσουν, τότε ποσότητες βακτηρίων, τροφών, κόπρανα ή άλλες ουσίες που κανονικά παραμένουν στο εσωτερικό του εντέρου, μπορούν να εισχωρήσουν στο κυκλοφορικό. Όταν κομμάτια βακτηριακής κυτταρικής μεμβράνης διαρρέουν μέσω της επένδυσης του εντέρου, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται, πιθανόν στοχεύοντας ακόμα και τα ίδια τα κύτταρα – μια κατάσταση του σώματος που είναι γνωστή ως αυτοάνοσο νόσημα.
Η φλεγμονή, η αντίσταση στην ινσουλίνη, το μεταβολικό σύνδρομο και ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί επίσης να είναι, τουλάχιστον εν μέρει, αποτέλεσμα διαρροής του εντέρου. Το έντερο φιλοξενεί διάφορες ποικιλίες των κατά Γκραμ αρνητικών βακτηρίων, μερικά από τα οποία είναι καλά και μερικοί από τους οποία είναι κακά. (Χρώση κατά Γκραμ(Gram stain) ονομάζεται μια απλή μέθοδος η οποία κατατάσσει τα είδη τωνβακτηρίωνσε δύο μεγάλες ομάδες, τα “θετικά κατά Γκραμ” και τα “αρνητικά κατά Γκραμ”. Στην πρώτη περίπτωση τα βακτήρια διατηρούν το μπλε-ιώδες χρώμα της πρώτης χρώσης, ενώ στη δεύτερη λαμβάνουν ερυθρό χρώμα οφειλόμενο στη δεύτερη χρώση. Η διαφορά αυτή οφείλεται στη χημική σύσταση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων και ιδιαίτερα στην ύπαρξη ή μηπεπτιδογλυκάνης. Η μέθοδος οφείλει το όνομά της στον Δανό ερευνητή βακτηριολόγο Χανς Κρίστιαν Γιόαχιμ Γκραμ(1853 – 1938), ο οποίος την επινόησε.) Οι κυτταρικές μεμβράνες όλων των κατά Γκραμ αρνητικών βακτηρίων αποτελούνται, εν μέρει, από δομικά μόρια που ονομάζονται λιποπολυσακχαρίτες που περιλαμβάνουν ένα λιπίδιο (μόριο λίπους) το οποίο συνδέεται με ένα πολυσακχαρίτη (σάκχαρο).
Τα μόρια λιποπολυσακχαριτών είναι ενδοτοξίνες, παράγοντες που διεγείρουν μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση, όταν διαπεράσουν το τοίχωμα του εντέρου και εισέλθουν στην κυκλοφορία. Όχι μόνο μπορούν να προκαλέσουν αυτοάνοση ασθένεια και δυνητικά θανατηφόρες ενδοτοξιναιμίες (δηλητηριάσεις από ενδοτοξίνες), αλλά μπορεί επίσης να συνδέονται με την κατάθλιψη.
Διαιτητικά λίπη και διαρροή του εντέρου (σύνδρομο αυξημένης εντερικής διαπερατότητας)
Όταν τα ποντίκια τρέφονται με δίαιτα πλούσια σε λιπαρά αναπτύσσουν διαρροή εντέρου, παχυσαρκία, φλεγμονή και προβλήματα μεταβολισμού, τι σημαίνει όμως αυτό για εμάς τους ανθρώπους;
Ο Τζέφ Λιτς, βακτηριολογικός ανθρωπολόγος και ιδρυτής του Ηuman Food Project (www.humanfoodproject.com), έγραψε μια διαφωτιστική έκθεση για τα βακτήρια και τη διαρροή του εντέρου, με τίτλο: «Μπορεί μία υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά διατροφή να προκαλέσει παχυσαρκία και διαβήτη; Ίσως, εκτός…» Χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα από μελέτες στις οποίες οι ποντικοί τρέφονταν με δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά που προκαλούσε αύξηση του σωματικού βάρους, φλεγμονή, αντίσταση στην ινσουλίνη και, τελικά, διαβήτη τύπου 2, ο Λιτς επικεντρώθηκε στα προστατευτικά αποτελέσματα των φιλικών βακτηρίων, γνωστά ως Bifidobacterium (μπιφιδοβακτήριο).
Η ολιγοφρουκτόζη από τη ρίζα της πικραλίδας (κιχώριο) είναι γνωστό ότι διεγείρει την ανάπτυξη του μπιφιδοβακτήριου. Ο Λιτς εξέτασε τα αποτελέσματα μιας μελέτης που εξετάζει την αλληλεπίδραση μεταξύ λίπους και ινών: «[Η ίνα] προστέθηκε σε μία υψηλού λίπους δίαιτα μίας ομάδα ποντικών, αλλά όχι με την ίδια υψηλή περιεκτικότητα σε μία λιπαρή δίαιτα που ακολουθούσε μία άλλη ομάδα. Στην ομάδα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, η ενδοτοξαιμία ήταν σημαντικά αυξημένη, αλλά στη δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά που περιλάμβανε επίσης το πρεβιοτικό, ανέβηκαν τα επίπεδα Bifidobacterium όπως προβλεπόταν και ρυθμίστηκαν τα επίπεδα των λιποπολυσακχαριτών. Αυτό συσχετίστηκε επίσης με βελτιωμένη ανοχή στη γλυκόζη και βελτίωση της φλεγμονής.»
Τα μπιφιδοβακτήρια είναι μεταβολικοί ήρωες. Μπορούν να συνθέσουν τα βραχείας αλύσου λιπαρά οξέα βουτυρικό, προπιονικό και γαλακτικό, τα οποία τροφοδοτούν το επιθήλιο του εντέρου, προστατεύουν την ακεραιότητα των σφιχτών συνδέσεων και διατηρούν το φράγμα του εντέρου ανέπαφο. Για να εκτελέσουν τη μαγική αυτή λειτουργία τους, τα μπιφιδοβακτήρια χρειάζονται πρεβιοτικά (φυτικές ίνες που τα τρέφουν) από τα κρεμμύδια, το σκόρδο, την πικραλίδα, τη ρίζα του κιχωρίου και κονδύλους, όπως του ηλίανθου. Οι Αμερικανοί παίρνουν μόνο 1-4g αυτών των πρεβιοτικών, κατά μέσο όρο, καθημερινά.
Ο Λιτς συνεχίζει: «Αν όντως τα επίπεδα των μπιφιδοβακτηρίων στη μικροχλωρίδα μας μεσολαβούν στη διαπερατότητας του εντέρου… τότε η χρόνια χαμηλή πρόσληψη πρεβιοτικών φυτικών ινών μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην επιδημία του μεταβολικού συνδρόμου. Είναι ενδιαφέρον να σκεφτεί κανείς όλη την προσοχή που έχει δοθεί σε διάφορες ουσίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διαρροή του εντέρου ενώ δεν έχει δοθεί σημασία στα μπιφιδοβακτήρια.»
Ο Λιτς κάνει τη διαφορά, όταν οι συνήθεις διατροφικές συμβουλές αγνοούν το μάλλον εκπληκτικό γεγονός ότι το 90 τοις εκατό των κυττάρων μας δεν είναι καν ανθρώπινα. Είναι βακτηριακά. Και πεινάνε, πάρα πολύ!
Ο αριθμός των καλών βακτηρίων στο έντερο μπορεί να αυξηθεί σε δυο τρόπους. Μπορείτε να καταναλώσετε τροφές ή να λαμβάνετε συμπληρώματα πλούσια σε πρεβιοτικά που προτιμούν τα βακτήρια, ή μπορούν να καλλιεργηθούν βακτήρια σε ζωμό που, στη συνέχεια, μπορείτε να καταναλώσετε άμεσα. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι δεν τρώτε μόνο για τον εαυτό σας. Τρώτε για τα 100 τρισεκατομμύρια βακτήρια που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ποιοι είστε. Το ποια τέρατα θα επιλέξετε να θρέψετε έχει σημαντική επίδραση στο μεταβολισμό, και στη φυσική και ναι, ακόμη και την ψυχική υγεία.
Βακτήρια, διαπερατότητα εντέρου και κατάθλιψη
Άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας, σχιζοφρένεια, και μια σειρά από νευρολογικά προβλήματα, παθήσεις ψυχικής υγείας και διαταραχές της διάθεσης σχετίζονται, τουλάχιστον εν μέρει, με τα μικρόβια του εντέρου μας. Ταΐζοντας τα παιδιά σας με τροφές χαμηλές σε φυτικές ίνες με υψηλή περιεκτικότητα σε κακά λίπη – οξειδωμένα λίπη, trans-λιπαρά οξέα, πολυακόρεστα λίπη, επεξεργασμένα σπρεντ ή τυρί σε φέτες και πίτσες του εμπορίου με φθηνό προϊόν γάλακτος ανακατεμένο με χημικά τροφίμων ώστε να μιμείται τα χαρακτηριστικά της πραγματικής μοτσαρέλας- αυξάνετε την πιθανότητα να αναπτύξουν το σύνδρομο διαρρέοντος εντέρου. Αν και αρχικά θεωρείτο ότι είναι ένας μύθος που κυκλοφορεί σε μεγάλο βαθμό στην εναλλακτική ιατρική κοινότητα, τώρα ακόμα και οι γιατροί γνωρίζουν ότι το σύνδρομο διαρρέοντος εντέρου είναι ένα πραγματικό φαινόμενο που συνδέεται με ένα πλήθος από φλεγμονώδεις παθήσεις που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό, συμπεριλαμβανομένης και της κατάθλιψης.
Όταν η τροφή που δίνουμε στα παιδιά μας είναι συνθετικό φαγητό, αλλάζοντας το περιβάλλον των βακτηρίων του εντέρου τους, πεθαίνουν από την πείνα μερικά από τα καλά βακτήρια και δημιουργούνται συνθήκες τόσο για παχυσαρκία και διαρροή του εντέρου, όσο και για κατάθλιψη και προβλήματα άγχους. Όσοι γεννήθηκαν μεταξύ του 1977 και 1992, φαίνεται να αποτελούν την πιο καταθλιπτική γενιά στην πρόσφατη ιστορία. Φυσικά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το έντονο στρες, τις θέσεις εργασίας που σπανίζουν, τη ζωή σε έναν κόσμο απρόβλεπτης μεταβολής, και την έλλειψη προσωπικής επαφής σε έναν κόσμο ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Το τελευταίο μπορεί είναι ίσως το πιο σημαντικό, αφού η διαπροσωπική επικοινωνία σταθεροποιεί το νου και το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά οι νεότερες γενιές είναι επίσης θύματα της κληρονομιάς ψεύτικων τροφίμων.
Σύμφωνα με ένα άρθρο της δημοσιογράφου Αν Μπράουν στο Madame Noire: «Η κατάθλιψη έχει διαγνωστεί στο 19 τοις εκατό όσων γεννήθηκαν μεταξύ 1977-1992, σε σύγκριση με το 14 τοις εκατό της γενιάς X (ηλικίες 34-47), 12 τοις εκατό των Baby Boomers (ηλικίες 48 έως 66), και 11 τοις εκατό αυτών των ηλικιών 67 ετών και άνω. Η αγχώδης διαταραχή έχει επίσης αναφερθεί περισσότερο από τις άλλες γενιές σε όσους γεννήθηκαν μεταξύ του 1977-1992, 12 τοις εκατό, σε σύγκριση με το 8 τοις εκατό της γενιάς X, 7 τοις εκατό των boomers, και 4 τοις εκατό των ηλικιωμένων.» Η κατάθλιψη και το άγχος θα μπορούσαν να συνδέονται με τα βακτήρια του εντέρου μας.
Μια νέα ματιά στις φυτικές ίνες
Όλα τα φυτικά τρόφιμα περιέχουν ίνες, τις οποίες ο Τζεφ Λιτς ορίζει ως «οποιοδήποτε μέρος ενός φυτού που δεν μπορεί να χωνευθεί και απορροφάται στο λεπτό έντερο και καταλήγει στο παχύ έντερο (κόλον). Όταν βρεθούν στο παχύ έντερο, οι φυτικές ίνες κατανέμονται και χρησιμοποιούνται από τα καλά βακτήριά μας για τη δική τους ανάπτυξη και μετατρέπονται σε ενέργεια (θερμίδες) για μας.»
Όπως και οι άνθρωποι με τις ατομικές ανάγκες του μεταβολισμού, τα διάφορα στελέχη των βακτηρίων ευδοκιμούν επίσης σε διαφορετικούς τύπους ινών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ποικιλία λαχανικών, τα φρούτα, τα όσπρια και τα δημητριακά ολικής άλεσης (για όσους από εμάς μπορούν να φάνε τα τελευταία δύο τρόφιμα) καλλιεργεί την ανάπτυξη των καλών βακτηρίων.
Δυστυχώς, η μικροχλωρίδα των πλέον σύγχρονων Βρετανών και Αμερικανών είναι μία μάλλον θλιβερή σκιά του τι θα μπορούσε να είναι. Ο μέσος ενήλικας Αμερικανός τρώει μόνο 12-15g φυτικών ινών την ημέρα. Σύμφωνα με μια ανάλυση με βάση τη λήψη 14 γραμμάρια φυτικών ινών ανά 1.000 θερμίδες, οι γυναίκες πρέπει να τρώνε 25g/ημέρα και οι άνδρες 38g/ημέρα. Σύμφωνα με εθνογραφικά στοιχεία σε συνδυασμό με μελέτες σύγχρονων πληθυσμών, οι συστάσεις είναι μακριά κατά πολλές τάξεις μεγέθους. Ο στόχος 100g ινών ή και περισσότερο ημερησίως, θα ήταν πολύ πιο ευεργετικός.
Η ολιγοφρουκτόζη και η ινουλίνη είναι τύποι ινών που βρέθηκαν στο σκόρδο, τα κρεμμύδια, τις γλυκοπατάτες, τη ρίζα κιχωρίου, τις μπανάνες, το σιτάρι, την πικραλίδα, τα πράσα και άλλα. Δεν μπορείτε να ξεφύγετε με τη λήψη ενός χαπιού ινών που περιέχει μόνο μία πηγή φυτικών ινών. Μόνο με την κατανάλωση μιας ποικιλίας ολόκληρων φυτικών τροφών μπορείτε να αυξήσετε τη βιοποικιλότητα της βακτηριακής αποικίας του εντέρου σας. Όσο λιγότερο επεξεργασμένα είναι τα τρόφιμα που καταναλώνετε, τόσο περισσότερες φυτικές ίνες περιέχουν, τόσο το καλύτερο για τα μικρόβια του εντέρου σας και ως εκ τούτου για εσάς. Το είδος της τροφής που τρώτε είναι ένας ισχυρός τροποποιητής όχι μόνο της μικροβιακής κοινότητάς σας και των γονίδιών της, αλλά και της κοινότητας των κυττάρων σας και των γονιδίων, και τελικά του βάρους σας.
Εξαλείφοντας το πρόβλημα
Σε μια μελέτη του 2013 από την Ολλανδία, που δημοσιεύθηκε στο διάσημο περιοδικό New England Journal of Medicine, ετοίμασαν διαλύματα κοπράνων από υγιείς εθελοντές και τα τοποθέτησαν στο λεπτό έντερο των ασθενών που έχουν μολυνθεί με Clostridiumdifficile, το Cdif που σκοτώνει περίπου 13.000 Αμερικανούς ετησίως. Αυτό το βακτήριο μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξαλειφθεί ακόμη και με ισχυρά αντιβιοτικά όπως η βανκομυκίνη.
Τα αποτελέσματα των μεταμοσχεύσεων κοπράνων ήταν θεαματικά. Τα βακτηριακά εμφυτεύματα θεράπευσαν τη μόλυνση σε πάνω από το 85 τοις εκατό των παραληπτών -ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό από ό, τι με αντιβιοτική θεραπεία. Για εκείνους των οποίων οι μεταμοσχεύσεις δεν νίκησαν τη μόλυνση την πρώτη φορά, μια δεύτερη μεταμόσχευση έκανε το θαύμα!
Μια προηγούμενη μελέτη του 2012 από την ίδια ολλανδική ομάδα, διερεύνησε το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν τα βακτήρια στην αναστροφή του μεταβολικού συνδρόμου. Έγχυσαν εντερικά μικρόβια από λεπτά άτομα (με κανονικό μεταβολισμό) σε άνδρες με το μεταβολικό σύνδρομο. Στη συνέχεια, μελετήθηκε η επίδραση των μοσχευμάτων για τη σύνθεση του μικροβιώματος των αποδεκτών και του μεταβολισμού της γλυκόζης. Έξι εβδομάδες μετά την έγχυση, η ευαισθησία στην ινσουλίνη των αποδεκτών είχε αυξηθεί σημαντικά. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα εντερικά μικρόβια θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ως θεραπευτικοί παράγοντες για την αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη.
Ταΐστε τα βακτήρια του εντέρου σας
Τρώγοντας μεγάλες ποσότητες από τις παρακάτω τροφές, παρέχετε στο έντερό σας τις ίνες που είναι απαραίτητες για τα βακτήρια:
Κρεμμύδια
Σκόρδο
Πικραλίδα
Κιχώριο
Διοσκορέα (γιαμ)
Πράσα
Δαύκος
Πατάτα
Γλυκοπατάτα
Ραπανάκι
Τζίντζερ
Γουλί
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό HOLISTIC LIFE
enallaktikidrasi.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου