Tο εκθρονισμένο πρωτότοκο παιδί
Κείμενο του Άλφρεντ Άντλερ.
«Έχω δυο άγόρια ήλικίας 7 καί 9 χρόνων. Δέν μπορώ άκόμα νά κρίνω την έργασία τού....
Κείμενο του Άλφρεντ Άντλερ.
«Έχω δυο άγόρια ήλικίας 7 καί 9 χρόνων. Δέν μπορώ άκόμα νά κρίνω την έργασία τού....
μικρότερου παιδιού, έπειδή βρίσκεται στήν πρώτη τάξη.»
Έδώ έχουμε δύο άγόρια, ενα μεγαλύτερο και ένα μικρότερο. Ξέρουμε ότι κάθε παιδί σέ μιά οικογένεια μεγαλώνει κάτω άπό διαφορετικές συνθήκες. Δέν πρέπει νά υποθέτουμε ότι μεγαλώνουν σέ ταυτόσημες συνθήκες. Στήν περίπτωση αύτή το μεγαλύτερο άγόρι ήταν μοναχοπαίδι έπΐ δύο χρόνια. Έτσι, πιθανότατα, ήταν το κέντρο τής προσοχής καί το παραχάιδεψαν. 'Ολόκληρο το νοικοκυριό ήταν στίς διαταγές του. Ξαφνικά εμφανίζεται ένα δεύτερο παιδί, καί ή κατάσταση μεταβάλλεται ολοκληρωτικά. Το μεγαλύτερο άγόρι είχε έκπαιδευτε από τήν πείρα νά γίνονται όλα όπως αύτός θέλει, σά βασιλιάς. Μετά, ξαφνικά, ή προσοχή τής μητέρας στρέφεται προς το δεύτερο παιδί. Ή μητέρα δέν έχει πιά τόσο πολύ χρόνο γιά το μεγαλύτερο παιδί, όσο πρίν. "Οσο δέν είναι εύκολο νά προετοιμάσουμε Ινα μεγαλύτερο παιδί γιά τδν έρχομδ τού δεύτερου, θά διαπιστώσουμε δτι πραγματικά το παιδί αύτό είναι άπροετοίμαστό. ’Αντιμετωπίζει μιά δύσκολη δοκιμασία. Στίς περιπτώσεις αύτές, πολλά παιδιά ύποφέρουν άπδ ζήλεια κι άρχίζουν εναν πικρό αγώνα γιά νά κερδίσουν τήν προσοχή τών γονιών τους καί νά ξαναβρεθούν στήν προηγούμενη ευνοϊκότερη θέση τους. Το δεύτερο παιδί βρίσκεται σέ μιά έντελώς διαφορετική κατάσταση: Δέν είναι ποτέ μοναχοπαίδι. "Έχει κάποιον άλλο πού μπορεί ν’ άκολουθήσει, πού θέλει ν’ άκολουθήσει, καί μάλιστα νά τον ξεπεράσει. "Ενα παιδί κάποτε μου είπε: «Λυπούμαι πάρα πολύ γιατί ποτέ δε θά είμαι τόσο μεγάλος στά χρόνια όσο ο μεγαλύτερος άδελφός μου.»
Το μεγαλύτερο άγόρι έζησε μιά πραγματική τραγωδία όταν γεννήθηκε τό μικρότερο. “Οταν άκοΰμε ότι φοβάται συνεχώς μήπως τό δεύτερο παιδί τον φτάσει ή καί τόν ξεπεράσει, καί ότι 'εχει χάσει κάθε έλπίδα, καταλαβαίνουμε ότι ή στάση αυτή οφείλεται στόν αύτοματικό τρόπο σκέψης πού έχει άποκτήσει σχετικά μέ το ζήτημα αότό. Στήν ψυχή του είναι χαραγμένη ή σκέψη: «Ξαφνικά έρχεται κάποιος άλλος καί μου τά παίρνει όλα.»
Ή στάση μπορεί ν’ άλλάζει από παιδί σέ παιδί. Αυτό έξαρτιέται άπό τούς άκόλουθους παράγοντες: Πρώτο, μέχρι ποιό σημείο εχει άναπτυχθεΐ τό σχέδιο ζωής τοΰ παιδιού καί ή δυσκολία ή ή ευκολία γιά τή διόρθωση τού σχεδίου αυτού. Δεύτερο, ή συμπεριφορά τού μικρότερου παιδιού. Τρίτο, ή συμπεριφορά τών γονέων. Τελευταίο, ό βαθμός στόν όποιο οί γονείς προετοίμασαν τό μεγαλύτερο παιδί, καί ό βαθμός στόν όποιο άνέπτυξαν τό κοινωνικό του αίσθημα πρός τούς άλλους. Αυτοί είναι οί σημαντικοί παράγοντες τούς όποιους πρέπει νά έξετάζουμε.
Τώρα θά δούμε πώς εξελίσσεται αυτό τό μεγαλύτερο παιδί. «Κατά τή γνώμη μου, τό μεγαλύτερο παιδί είναι πολύ άργό στή μάθηση.»
Αυτή είναι ή διστακτική στάση. Μπορούμε νά συμπεράνουμε άπ’ αότό ότι τό μεγαλύτερο αγόρι πιστεύει πώς δέν μπορεί πιά νά προοδέψει. Έχει χάσει τό θάρρος του. Ξέρει ότι δέν μπορεί νά κερδίσει στή χρήσιμη πλευρά τής ζωής. Ή προσπάθειά του γιά άναγνώριση θά έκδηλωθεΐ στήν άχρηστη πλευρά. Ή τεμπελιά σημαίνει: «Προκαλώ ένόχληση κι έπομένως θά τραβήξω τήν προσοχή τών άλλων.» Μέ πλάγιο τρόπο εχει πετύχει αυτό πού πάντα ήθελε: Νά τραβήξει περισσότερη προσοχή, νά κάνει τούς άλλους νά ξοδεύουν περισσότερο καιρό γι’ αυτόν. Ή τεμπελιά στή μάθηση σημαίνει άπόσταση άπό τή λύση τών δοσμένων καθηκόντων. Είναι μιά στάση δισταγμού. “Οταν λάβουμε όπόψη μας τό αύτοματοποιημένο σχέδιο ζωής τών τεμπέλικων παιδιών, διαπιστώνουμε ότι ή συμπεριφορά τους διαφέρει άπό τή συμπεριφορά ένός παιδιού πού έχει αύτοπεποίθηση. Πολύ συχνά τά παιδιά αυτά θά σάς πουν: «Δέ θεωρώ τόν έαυτό μου περισσότερο βλάκα άπό τούς άλλους, άλλα άπλώς δέν ένδιαφέρομαι». "Αν αύτό τό συγκεκριμένο άγόρι έλπιζε ότι θά πετύχει, δέ θά ήταν τεμπέλικο. Ή τεμπελιά δείχνει χαμηλή έκτίμηση στόν έαυτό μας. Περιέχει έπίσης τήν προσπάθεια νά κερδίσει άναγνώριση. Τά τεμπέλικα παιδιά είναι συνήθως τό κέντρο τής προσοχής. "Εχουν έπιδοθεΐ σέ μιά φιλόδοξη προσπάθεια: Νά κάνουν τούς άλλους, γύρω τους, νά τούς προσέχουν περισσότερο. Δέ θά μας παραξένευε άν ένα τέτοιο άγόρι άπαντοΰσε, άν τό ρωτούσαμε σχετικά μέ τήν τεμπελιά του: «Δέ βλέπετε; Είμαι ο πιό τεμπέλης τής τάξης, άλλά όλοι οί άλλοι γύρω μου μέ προσέχουν περισσότερο κι είναι πάντα πιό εύγενικοί μαζί μου. Τό διπλανό άγόρι εργάζεται περισσότερο, άλλά κανείς δέν τό προσέχει.»
'Οταν κάνει καί τήν παραμικρή καλή εργασία άμέσως τό επαινούν. "Αν δέν αποδίδει, τού λένε: «"Αν δεν ήσουν τεμπέλης, θα μπορούσες νά ήσουν καλύτερος.» Είναι εκπληκτικό νά διαπιστώσει κανείς σέ πόσο μεγάλο βαθμό τό τεμπέλικο παιδί ικανοποιείται μέ τό αίσθημα ότι θά μπορούσε νά είναι ο καλύτερος. Δέ θέλει ούτε κάν νά δοκιμάσει. Έδώ διαπιστώνουμε, άλλη μιά φορά, τήν προσπάθεια γιά άναγνώριση στήν άχρηστη πλευρά τής ζωής. Το αγόρι αύτό δέν καταλαβαίνει τί συμβαίνει μέσα του. Ενεργεί σύμφωνα μέ τό δικό του σχέδιο ζωής. Μοιάζει μέ κάποιον που είναι παγιδευμένος. Τό γεγονός δτι άφήνει τούς άλλους νά τόν συμβουλεύουν καί νά τόν παρατηρούν, δείχνει μόνο δτι πραγματικά θέλει νά είναι τό κέντρο τής προσοχής. 'Ορισμένα παιδιά δέχονται καί τίς ξυλιές πρόθυμα, γιατί έτσι δοκιμάζουν τό θρίαμβο τού νά έχουν διεγείρει τον θυμό του πατέρα τους.
Έδώ έχουμε δύο άγόρια, ενα μεγαλύτερο και ένα μικρότερο. Ξέρουμε ότι κάθε παιδί σέ μιά οικογένεια μεγαλώνει κάτω άπό διαφορετικές συνθήκες. Δέν πρέπει νά υποθέτουμε ότι μεγαλώνουν σέ ταυτόσημες συνθήκες. Στήν περίπτωση αύτή το μεγαλύτερο άγόρι ήταν μοναχοπαίδι έπΐ δύο χρόνια. Έτσι, πιθανότατα, ήταν το κέντρο τής προσοχής καί το παραχάιδεψαν. 'Ολόκληρο το νοικοκυριό ήταν στίς διαταγές του. Ξαφνικά εμφανίζεται ένα δεύτερο παιδί, καί ή κατάσταση μεταβάλλεται ολοκληρωτικά. Το μεγαλύτερο άγόρι είχε έκπαιδευτε από τήν πείρα νά γίνονται όλα όπως αύτός θέλει, σά βασιλιάς. Μετά, ξαφνικά, ή προσοχή τής μητέρας στρέφεται προς το δεύτερο παιδί. Ή μητέρα δέν έχει πιά τόσο πολύ χρόνο γιά το μεγαλύτερο παιδί, όσο πρίν. "Οσο δέν είναι εύκολο νά προετοιμάσουμε Ινα μεγαλύτερο παιδί γιά τδν έρχομδ τού δεύτερου, θά διαπιστώσουμε δτι πραγματικά το παιδί αύτό είναι άπροετοίμαστό. ’Αντιμετωπίζει μιά δύσκολη δοκιμασία. Στίς περιπτώσεις αύτές, πολλά παιδιά ύποφέρουν άπδ ζήλεια κι άρχίζουν εναν πικρό αγώνα γιά νά κερδίσουν τήν προσοχή τών γονιών τους καί νά ξαναβρεθούν στήν προηγούμενη ευνοϊκότερη θέση τους. Το δεύτερο παιδί βρίσκεται σέ μιά έντελώς διαφορετική κατάσταση: Δέν είναι ποτέ μοναχοπαίδι. "Έχει κάποιον άλλο πού μπορεί ν’ άκολουθήσει, πού θέλει ν’ άκολουθήσει, καί μάλιστα νά τον ξεπεράσει. "Ενα παιδί κάποτε μου είπε: «Λυπούμαι πάρα πολύ γιατί ποτέ δε θά είμαι τόσο μεγάλος στά χρόνια όσο ο μεγαλύτερος άδελφός μου.»
Το μεγαλύτερο άγόρι έζησε μιά πραγματική τραγωδία όταν γεννήθηκε τό μικρότερο. “Οταν άκοΰμε ότι φοβάται συνεχώς μήπως τό δεύτερο παιδί τον φτάσει ή καί τόν ξεπεράσει, καί ότι 'εχει χάσει κάθε έλπίδα, καταλαβαίνουμε ότι ή στάση αυτή οφείλεται στόν αύτοματικό τρόπο σκέψης πού έχει άποκτήσει σχετικά μέ το ζήτημα αότό. Στήν ψυχή του είναι χαραγμένη ή σκέψη: «Ξαφνικά έρχεται κάποιος άλλος καί μου τά παίρνει όλα.»
Ή στάση μπορεί ν’ άλλάζει από παιδί σέ παιδί. Αυτό έξαρτιέται άπό τούς άκόλουθους παράγοντες: Πρώτο, μέχρι ποιό σημείο εχει άναπτυχθεΐ τό σχέδιο ζωής τοΰ παιδιού καί ή δυσκολία ή ή ευκολία γιά τή διόρθωση τού σχεδίου αυτού. Δεύτερο, ή συμπεριφορά τού μικρότερου παιδιού. Τρίτο, ή συμπεριφορά τών γονέων. Τελευταίο, ό βαθμός στόν όποιο οί γονείς προετοίμασαν τό μεγαλύτερο παιδί, καί ό βαθμός στόν όποιο άνέπτυξαν τό κοινωνικό του αίσθημα πρός τούς άλλους. Αυτοί είναι οί σημαντικοί παράγοντες τούς όποιους πρέπει νά έξετάζουμε.
Τώρα θά δούμε πώς εξελίσσεται αυτό τό μεγαλύτερο παιδί. «Κατά τή γνώμη μου, τό μεγαλύτερο παιδί είναι πολύ άργό στή μάθηση.»
Αυτή είναι ή διστακτική στάση. Μπορούμε νά συμπεράνουμε άπ’ αότό ότι τό μεγαλύτερο αγόρι πιστεύει πώς δέν μπορεί πιά νά προοδέψει. Έχει χάσει τό θάρρος του. Ξέρει ότι δέν μπορεί νά κερδίσει στή χρήσιμη πλευρά τής ζωής. Ή προσπάθειά του γιά άναγνώριση θά έκδηλωθεΐ στήν άχρηστη πλευρά. Ή τεμπελιά σημαίνει: «Προκαλώ ένόχληση κι έπομένως θά τραβήξω τήν προσοχή τών άλλων.» Μέ πλάγιο τρόπο εχει πετύχει αυτό πού πάντα ήθελε: Νά τραβήξει περισσότερη προσοχή, νά κάνει τούς άλλους νά ξοδεύουν περισσότερο καιρό γι’ αυτόν. Ή τεμπελιά στή μάθηση σημαίνει άπόσταση άπό τή λύση τών δοσμένων καθηκόντων. Είναι μιά στάση δισταγμού. “Οταν λάβουμε όπόψη μας τό αύτοματοποιημένο σχέδιο ζωής τών τεμπέλικων παιδιών, διαπιστώνουμε ότι ή συμπεριφορά τους διαφέρει άπό τή συμπεριφορά ένός παιδιού πού έχει αύτοπεποίθηση. Πολύ συχνά τά παιδιά αυτά θά σάς πουν: «Δέ θεωρώ τόν έαυτό μου περισσότερο βλάκα άπό τούς άλλους, άλλα άπλώς δέν ένδιαφέρομαι». "Αν αύτό τό συγκεκριμένο άγόρι έλπιζε ότι θά πετύχει, δέ θά ήταν τεμπέλικο. Ή τεμπελιά δείχνει χαμηλή έκτίμηση στόν έαυτό μας. Περιέχει έπίσης τήν προσπάθεια νά κερδίσει άναγνώριση. Τά τεμπέλικα παιδιά είναι συνήθως τό κέντρο τής προσοχής. "Εχουν έπιδοθεΐ σέ μιά φιλόδοξη προσπάθεια: Νά κάνουν τούς άλλους, γύρω τους, νά τούς προσέχουν περισσότερο. Δέ θά μας παραξένευε άν ένα τέτοιο άγόρι άπαντοΰσε, άν τό ρωτούσαμε σχετικά μέ τήν τεμπελιά του: «Δέ βλέπετε; Είμαι ο πιό τεμπέλης τής τάξης, άλλά όλοι οί άλλοι γύρω μου μέ προσέχουν περισσότερο κι είναι πάντα πιό εύγενικοί μαζί μου. Τό διπλανό άγόρι εργάζεται περισσότερο, άλλά κανείς δέν τό προσέχει.»
'Οταν κάνει καί τήν παραμικρή καλή εργασία άμέσως τό επαινούν. "Αν δέν αποδίδει, τού λένε: «"Αν δεν ήσουν τεμπέλης, θα μπορούσες νά ήσουν καλύτερος.» Είναι εκπληκτικό νά διαπιστώσει κανείς σέ πόσο μεγάλο βαθμό τό τεμπέλικο παιδί ικανοποιείται μέ τό αίσθημα ότι θά μπορούσε νά είναι ο καλύτερος. Δέ θέλει ούτε κάν νά δοκιμάσει. Έδώ διαπιστώνουμε, άλλη μιά φορά, τήν προσπάθεια γιά άναγνώριση στήν άχρηστη πλευρά τής ζωής. Το αγόρι αύτό δέν καταλαβαίνει τί συμβαίνει μέσα του. Ενεργεί σύμφωνα μέ τό δικό του σχέδιο ζωής. Μοιάζει μέ κάποιον που είναι παγιδευμένος. Τό γεγονός δτι άφήνει τούς άλλους νά τόν συμβουλεύουν καί νά τόν παρατηρούν, δείχνει μόνο δτι πραγματικά θέλει νά είναι τό κέντρο τής προσοχής. 'Ορισμένα παιδιά δέχονται καί τίς ξυλιές πρόθυμα, γιατί έτσι δοκιμάζουν τό θρίαμβο τού νά έχουν διεγείρει τον θυμό του πατέρα τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου